İlk Müslüman Kadın Mucid Meryem El-İcliyye

Önder GÜZELARSLAN

27-09-2022 08:23

 

Başlık 2: İlk Müslüman Kadın Mucid Meryem El-İcliyye

 

10. yüzyılda Halep’te dünyaya gelen Meryem El-İcliyye dünyanın ilk Müslüman kadın mucididir. Meryem El-İcliyye, Bağdat’ta ünlü bir usturlap yapımcısının çırağı olan babası tarafından yetiştirilmiştir. Yaşadığı dönemde, farklı şeylere ilgi duyarak kendisine bir meslek edinme yolunda çalışmalar yürütmüştür. Çalışkan ve meraklı bir öğrenci olan Meryem El-İcliyye iyi bir matematik ve astronomi bilgisine sahip olmuş ve böylece zoru başararak babasının mesleğine ilgi duyarak bunu devam ettirmiştir.
Sıradışı bir hayat hikayesi olan Meryem El-İcliyye 10. yüzyılda yaşayan birçok kadının aksine, kendisinin alet adavet yapım becerisi kazanması yönünde geliştirmiştir. Bu yönde gayretli çalışmalar yürütmüştür. Babasından aldığı eğitim ile gök cisimlerinin yüksekliklerini ölçüp buradan zaman hesabı yapmayı sağlayan eski bir gözlem aracı olan usturlabı geliştirmiştir. Saatin yaygınlaşmasında çok önce, Müslüman astronomlar, zaman ve mekânı tek bir alette toplayan usturlaplar imal etmiştir. Aslında usturlap yeni icat edilen bir alet değildi; İskenderiyeli Theon usturlabı 5. yüzyılda icat etmişti. Ancak namaz vakitlerinin hatasız bir şekilde hesaplanması gerektiğinden, İslam medeniyetinde daha karmaşık aletler geliştirilmeye çalışılmıştır.
Usturlap, gündüz ve gece saati öğrenmek, karada yön bulmak ve özellikle de güneşin doğuş ve batış saatlerini belirlemek için tasarlanmış bir alettir. Yıldızların konumunu ölçmeye yarar ve aynı zamanda yerel zaman biliniyorsa o yerin enlemini bulmaya da yarardı. Usturlap bugün teleskop olarak bildiğimiz aletlerin ilkel halidir. İlk olarak M.Ö. 240 yılında Apollonios ve M.Ö. 150 yılında Hipparkos tarafından keşfedildiği, Batlamyus tarafından kullanıldığı bilinmektedir. Yine Philoponos’un 6. yüzyılın ilk yarısında usturlaptan bahsettiği batılı kaynaklarda bahsedilmektedir.
Erken dönem İslam medeniyetinde bilim alanında çalışan bir kadının belgelendiği ender örneklerden biri olan El-Usturlabi lakabıyla anılan Meryem El-İcliyye, Suriye’nin kuzeyindeki Halep şehrinde imal ettiği ve günümüzde akıllı telefon, pusula ve navigasyon cihazları başta olmak üzere zaman, mesafe ölçümüne yarayan ve astronomik hesaplarda kullanılan pek çok cihazın atası olan usturlabı geliştirerek çağlar aşan bir bilim insanı olduğunu göstermiştir. Kendi geliştirerek yaptığı usturlap ile gök cisimlerinin yüksekliğini ölçmeyi başarmış ve usturlaba eklediği yeni özellikler ile adeta bir çığır açmıştır. O dönem de Halep emiri olan Seyf-Al-Dawla da kendisini sarayında ağırlayarak çalışmalarına destek olmuş ve usturlabı sarayında üretmesini ondan talep etmiştir.  
Meryem El-İcliyye, Orta Çağ’da İslam dünyasının medeniyetin her alanında gelişme gösterdiği dönemini ifade eden İslam’ın Altın Çağı’nın sıra dışı kadınları arasında sayılmıştır.
İlerleyen zamanlarda Biruni gibi alimler yıldızların yerini bir çark ile belirleyen mekanik usturlaplar da geliştirmişlerdir. Daha sonra Şamin ve Ez-Zerkali gibi alimler usturlabı daha da geliştirmişlerdir. 12. yüzyılda Şerafeddin el-Tusi usturlaba yeni bir şekil vererek baston şeklinde bir usturlap geliştirmeyi başarmıştır. Avrupa kıtasında ilk usturlabı 1365 yılında Fransa’da dünyaya gelen Jean Fusoris yapmıştır. 17. Yüzyıla kadar yoğun bir şekilde kullanılan usturlap 18. yüzyıldan sonra yavaş yavaş önemini kaybetmiştir.  

DİĞER YAZILARI Peygamber Aşkıyla Yanan Karenli Veysel Karani 01-01-1970 03:00 Müminin Şiarı Nezaketli Olmak 01-01-1970 03:00 2024 Mahalli İdareler Seçimini Nasıl Okumalıyız 01-01-1970 03:00 Sahi Babalar da Ağlar mı? 01-01-1970 03:00 Şair Yazar Siyaset ve Devlet Adamı Süleyman Arif Emre 01-01-1970 03:00 Miraç’a Açılan Kapı Kudüs 01-01-1970 03:00 Medeniyetin Yapısı Kitaplar ve Derik Kitap Fuarı 01-01-1970 03:00 Türk Hikâyeciliğin Duayeni 7 Güzel Adamdan Biri Rasim Özdenören 01-01-1970 03:00 Hiciv Ustası Bir Devlet Adamı Şair Eşref 01-01-1970 03:00 Bir Örnek İle Osmanlı Medeniyetine Bakış 01-01-1970 03:00 Çiftçilerin Refahı Artmadan Sanayicilerin Rekabet Gücü Artmaz 01-01-1970 03:00 Kitaplar Medeniyetin Anahtarıdır 01-01-1970 03:00 Sultan 2. Abdülhamit Han’ın Yularsız Aslanı Mihrali Bey 01-01-1970 03:00 Sizin İçin Değerli Olan Hangisi 01-01-1970 03:00 Çaydalı Mangal Kömürü 01-01-1970 03:00 Tarihi Değiştiren Savaşlar 1 01-01-1970 03:00 Bereketli Toprakların Mayaladığı Elmalı’nın Gururu İbrahim Bedrettin Elmalı 01-01-1970 03:00 Edebiyat Dünyamızın Ustalarından Ahmet Hamdi Tanpınar 01-01-1970 03:00 Ölümsüzlük Ağacı Porsuk Ağacı 01-01-1970 03:00 Ölümsüzlük Ağacı Porsuk Ağacı 01-01-1970 03:00 Konuşulan Doğrular Değil, Yaşanan Doğrular Önemlidir 01-01-1970 03:00 Kayısı Cennetinden Hüzün Diyarına Dönen Malatya 01-01-1970 03:00 Mağaranın Fermantasyon Gücü “Larende” 01-01-1970 03:00 Lezzet ve Sağlık Kaynağı Zeytinyağında Tağşişe Dikkat 01-01-1970 03:00 Koruyucu Aileler ve Manisa Koruyucu Aileler Derneği 01-01-1970 03:00 Ormanlarımız ve Doğa Yürüyüşü 01-01-1970 03:00 Türkiye’nin Tarıma Dair Sorunları ve Çözüm Önerileri 01-01-1970 03:00 Türkiye’nin En Çevreci Kuruluşu Botaş 01-01-1970 03:00 Kraliyet Jölesi Arı Sütü 01-01-1970 03:00 Sabır, Şükür ve Fütüvvet 01-01-1970 03:00 Pembe Kuvars Taşı 01-01-1970 03:00 Yün Ne Büyük Nimetmiş Meğer 01-01-1970 03:00 Bağırsaklarımız İkinci Beyin mi? 01-01-1970 03:00 Darphane, Mangır ve Kayme 01-01-1970 03:00 Üstad Necip Fazıl ve Şiire Dair 01-01-1970 03:00 Darphane, Mangır ve Kayme 01-01-1970 03:00 Mutlu Olmak İçin Çöp Kamyonu Teorisini Uygulayalım 01-01-1970 03:00 Mutlu Olmak İçin Çöp Kamyonu Teorisini Uygulayalım 01-01-1970 03:00 Devrinin Yaşayan Kütüphanesi Mütefekkir Cemil Meriç 01-01-1970 03:00 Çiftçilerin Refahı Artmadan Sanayicilerin Rekabet Gücü Artmaz 01-01-1970 03:00 Cömertliğin En Üst Derecesi İsar 01-01-1970 03:00 Dünyayı Yaşanır Kılmanın Yolu 01-01-1970 03:00 Kışladan Avrupa’nın En Büyük Kütüphanesine 01-01-1970 03:00 İnsan En Değerli Varlıktır Asla Kırılmamalı 01-01-1970 03:00 Akdeniz Mutfağının Şifa Dolu Sebzesi Enginar 01-01-1970 03:00 Deyimlere Konu Olan Gülgillerden Bir Meyve “Ayva” 01-01-1970 03:00 Ömrünü Türk Milleti ve Kültürüne Adayan Bir İsim; Orhan Şaik Gökyay 01-01-1970 03:00 Kazdağları Eteğinde Bir Eko Turizm Durağı 01-01-1970 03:00 Gevher Nesibe Hatun ve Şifahanesi 01-01-1970 03:00 Kayı Boyunun Yaylağı Domaniç ve Hayme Ana 01-01-1970 03:00 Antik Çağda Bir Sağlık Merkezi “Asklepion” 01-01-1970 03:00 Küresel Ticaretin Kalbi MÜSİAD Fuarı Üzerine 01-01-1970 03:00 İnsanlık Tarihi ve Medeniyetlerin Doğuşuna İmkân Sunan Meyve İncir 01-01-1970 03:00 Umudun Yolu (Kağnı Kamyonu Yendi) 01-01-1970 03:00 Timüs Bezini Aktive Eden Mucizevi Manyetik Siyah Kum 01-01-1970 03:00 Tarih Kokan Atmosferde Doğa İle Buluşmak 01-01-1970 03:00 İstiklal Madalyalı Şehir İnebolu 01-01-1970 03:00 Seferberlik Çöreği 01-01-1970 03:00 Zaferler ile Geçen Ay “Ağustos” 01-01-1970 03:00 Mimar Sinan, Eğri Minare Eğri ve Çocuk 01-01-1970 03:00 Seyyid Kurtşeyh Dede ve Devrekâni 01-01-1970 03:00