Başlık 2: Biraz da Farabi
Türkistan’ın Fârâb yakınlarındaki Vesiç’te yaklaşık 871 yılında doğmuş. Babası bazı rivayetlere göre Vesiç Kalesi komutanı olduğu söylenmektedir. Farabi Sâmânîler Devleti’nin hâkimiyetinde önemli bir eğitim ve kültür merkezi konumunda bulunan Fârâb’da dinî eğitim, dilinin ise Arapça olduğu, Farsça’nın da kısmen edebiyat dili olarak okutulduğu bilinmekte ve bu ortamda Fârâbî’nin iyi bir tahsil gördüğü anlaşılmaktadır. Daha sonra Fârâbî’nin Dımaşk’ta tahsil gördükten sonra Bağdat’a gitmiştir. Yirmi yıl kadar Bağdat’ta kalır ve eserlerinin çoğunu burada kaleme alan filozof, bu şehirde meydana gelen karışıklıklar sebebiyle 941 yılında tekrar Dımaşk’a döner.
Eldeki veriler ışığında filozofun hayatını bütün yönleriyle aydınlatmak mümkün değildir. Tarihte ünlü kişilerin adı ve şahsiyeti etrafında örülen menkıbeler ağı Fârâbî için de söz konusudur. Bu menkıbelere daha ziyade, filozofun ölümünden 300 yıl kadar sonra kaleme alınan kültür tarihi niteliğindeki kaynaklarda rastlanmaktadır. Meselâ anlatıldığına göre Fârâbî ilk defa Seyfüddevle’nin sarayına hayatı boyunca giyindiği Türk kıyafetiyle girer. Emîr kendisine oturmasını söyleyince filozof, “Benim yerime mi, senin yerine mi?” diye sorar. Emîrin ondan kendisine lâyık olan yere oturmasını istemesi üzerine filozof orada bulunan topluluğu yararak geçip Seyfüddevle’nin yanına oturur; bununla da yetinmeyerek onu sıkıştırıp oturduğu yerden kaydırır. Bunun üzerine emir önde gelen devlet büyüklerine, sadece kendi aralarında kullandıkları bir dille Fârâbî’ye bazı şeyler soracağını belirtir ve cevap veremezse edebe aykırı davranan bu ihtiyarı dışarı atmalarını emredecekti. Konuşulanları anlayan Fârâbî aynı dille emire sabretmesini, işin sonunun önemli olduğunu söyler. Seyfüddevle hayretle, “Sen bu dili biliyor musun?” deyince filozof, “Ben yetmişten fazla dil bilirim” karşılığını verir. Ardından o mecliste bulunan âlimler çeşitli konularda onunla tartışmaya girerler; Fârâbî hepsine baskın çıkınca susup onu dinlemeye, sonra da defterlerini çıkarıp not almaya başlarlar. Meclis dağıldıktan sonra filozofla baş başa kalan Seyfüddevle’nin isteği üzerine mûsiki topluluğu bazı parçalar çalar, fakat Fârâbî hiçbirini beğenmez ve yaptıkları hataları söyler; yanında taşıdığı tablayı açarak ona düzen verdikten sonra neşeli bir parça çalar ve orada bulunan herkesi güldürüp eğlendirir. Ardından çalgı aletini bir başka şekilde düzenleyerek hüzünlü bir parça çalar ve herkesi ağlatır. Nihayet yeni bir düzen verdiği aletle ağır bir parça çalınca nöbetçilere varıncaya kadar herkes uykuya dalar; bu sırada Fârâbî de çıkıp gider, Suriye’nin Şam şehrinde 950 yılında vefateder. [1]
Farabi’nin Bazı Sözleri
-Önce doğruyu bilmek gerekir, doğru bilinirse yanlış da bilinir.
-Var mısın ki yok olmaktan korkuyorsun.
-Sevginin kurduğu devleti adalet devam ettirir.
-İyi bir insan öldüğünde ona ağlamayın. Asıl onu kaybeden topluma ağlayın.
-Düşünmek ruhun kendi kendisiyle konuşmasıdır.[2]
A. Bahattin Yetiş
[1] Mahmut KAYA https://islamansiklopedisi.org.tr/farabi
[2] https://onedio.com/haber/farabi-nin-sozleri-farabi-nin-gunumuze-kadar-gelen-en-etkileyici-sozleri-1003346